Prospect Theory: Risk ve Davranışsal Finans

Giriş

Finansal karar alma süreçleri sadece rasyonel hesaplamalara dayanmaz; insan psikolojisi bu süreçlerde önemli bir rol oynar. Bu noktada, Prospect Theory (Seçenek Teorisi) ortaya çıkar ve yatırımcıların risk alma davranışlarını anlamamıza yardımcı olur. 1979’da Daniel Kahneman ve Amos Tversky tarafından geliştirilen bu teori, insanların kayıplara karşı daha fazla duyarlılık gösterdiğini ve kazançları daha az önemsediğini ortaya koyar. Bu yazıda Prospect Theory’nin temel prensiplerini, risk algısını ve davranışsal finans üzerindeki etkilerini ele alacağız.

Prospect Theory’nin Temel Prensipleri

H2: Kayıp ve Kazanç Algısı

Kayıp Aversion (Kayıplara Duyarlılık): Prospect Theory’nin en dikkat çekici yönlerinden biri, insanların kayıplar konusunda daha hassas olmalarıdır. Araştırmalara göre, bir kişinin yaşadığı kaybın acısı, aynı miktarda bir kazancın getirdiği mutluluktan yaklaşık iki kat daha fazladır. Bu durum, yatırımlarda daha temkinli bir yaklaşım sergilemelerine yol açar.

Referans Noktası: İnsanlar, kararlarını genellikle belirsizlik içindeki çıkış noktalarına göre yaparlar. Bu durum, “referans noktası” olarak adlandırılır. Örneğin, bir yatırımcı 1000 TL kazandıktan sonra, 500 TL kaybettiğinde bu kaybı daha fazla hisseder. Bu, yatırımcıların kayıplardan kaçınmak için riskli yatırımlardan uzaklaşmalarına neden olabilir.

H3: Risk İstekliliği

İnsanlar, garanti kazançların yanı sıra yüksek risk taşıyan kazanç imkanlarına da ilgi gösterebilir. Ancak kaybetme ihtimali söz konusu olduğunda, çoğu yatırımcı savunma mekanizmalarını devreye sokar ve genellikle daha az riskli yatırımlara yönelirler. Risk İstekliliği, bu bağlamda, kazanç döngüsünün üst düzeyde olduğu durumlarda ortaya çıkar.

Davranışsal Finansın Rolü

H2: Davranışsal Finans Nedir?

Davranışsal Finans, finansal kararların arkasındaki psikolojik ve duygusal etkenleri inceleyen bir disiplindir. Yatırımcıların karar alma süreçlerinde mantıklı ve rasyonel olmaktansa, duygusal ve psikolojik etmenlerden etkilendiğini gösterir. Bu bağlamda, Prospect Theory, davranışsal finansın temel taşlarından biridir.

H3: Önyargılar ve Kandırmacalar

Davranışsal finans, yatırımcıların sıkça karşılaştığı bazı önyargı ve yanılgıları ortaya koyar:

• Sürü Psikolojisi: Yatırımcıların, diğerlerinin davranışlarını taklit etme eğilimleri, finansal piyasalarda yoğun bir hareketliliğe neden olabilir.
• Onaylama Yanlılığı: İnsanlar, yalnızca kendi inançlarını destekleyen bilgiye yönelme eğilimindedir. Bu durumda, riskli yatırımlara yönelmeden önce sağlam bir kanıt arayışına girmeden hareket edebilirler.

Prospect Theory ve Yatırım Stratejileri

H2: Yatırımcılar İçin Uygulamalar

Risk Yönetimi: Yatırımcılar, kayıplara duyarlılığını göz önünde bulundurarak, risklerini yönetmelidir. Bu, çeşitlendirilmiş bir portföy oluşturmak veya kayıp noktasını belirleyip aşağıya çekmek gibi stratejileri içerebilir.

Duygusal Kontrol: Psikolojik etmenlerin, yatırım kararları üzerindeki etkisini anlamak, yatırımcıların daha bilinçli kararlar almasını sağlar. Gereksiz kaygılara kapılmadan, panik satışlarından kaçınılması önerilir.

H3: Uzun Vadeli Yatırım Felsefesi

Prospect Theory, uzun vadeli yatırım yapmayı teşvik eder. Kısa vadeli dalgalanmalar ve olası kayıplar üzerinde fazla durmak yerine, yatırımcıların uzun vadeli getirileri hedeflemeleri önemlidir. Bu, zihinsel bir referans noktası oluşturulmasına yardımcı olur ve kayıpların daha kolay kabullenilmesini sağlar.

Sonuç

Prospect Theory, finansal karar alma süreçlerinde duygusal ve psikolojik faktörlerin önemini vurgular. Yatırımcıların, kayıplara duyarlılığı artırarak ve yanlış önyargılara düşerek daha kötü kararlar almalarının önüne geçmek için bu teoriyi dikkate alması önemlidir. Duygusal kontrollü ve risksiz bir yatırım stratejisi geliştirmek, başarılı bir yatırım sürecinin temel taşlarından biridir.

Yatırım yaparken, risklerinizi dikkatli bir şekilde yönetin, duygusal tepkilerinize dikkat edin ve uzun vadeli hedeflere odaklanın. Böylece, finansal ve psikolojik açıdan daha sağlıklı bir yatırım deneyimi yaşayabilirsiniz. Artık, finans dünyasında bilinçli bir birey olarak daha güçlü bir pozisyona sahip olabilirsiniz.