Dolar Borsa İlişkisi Tahmin Ettiğimiz Gibi Mi?

Özellikle son zamanlarda Fed’in Faiz arttırımı beklentisi , ülkedeki iç karışıklıklar ve siyasi belirsizlik doların yine güvenli bir liman olarak popülerlik kazanmasını sağladı. Şu fiyattan dolar aldım şu fiyattan sattım iyi kar ettim diye dolanan çok kişi çevrenizde de mevcuttur. “ Dolar  gerçekten  her geçen gün Türk Lirasına göre daha da mı değerlenecek?  Borsa İstanbul eski cazibesini kaybettimi ? Dolar bu kadar yükselmişken çoğu şirket batmanın eşiğinde mi?  Dolar bu kadar yükselmişken hisse senedi piyasasında alım mantıklı mı? ”  gibi bazı soruların kendime göre yorumlarını sizlerle paylaşmak istiyorum.

Dolar gerçekten de tarihe baktığımızda uzun vadede her zaman türk lirasına karşı değer kazanmıştır.  Ancak kişi sermayesi çok büyük olmadıkça , dolar alarak (milyonlarca insanın yaptığı eylemden bahsediyorum) maliyetleri yükseltmekten başka bir iş yapmazlar.(Maliyetler yükselir çünkü ülkemizdeki girdilerin çoğu yurtdışından dolar ile alındığından doların yükselmesi maliyetlerin yükselmesine neden olur) Dolar yükseldikçe piyasalara güven azalır ve piyasalara güven azaldıkça pay piyasalarından kaçış dolara yöneliş daha fazla olur. Bu bir kısır döngüdür. Böylece dolar yükselir piyasalar düşer.

Özellikle dışa bağımlı haberler ile piyasalardan günübirlik kaçışlar da çok fazla olmaktadır. Peki gerçekten Amerika daki istihdam verileri ya da FED toplantıları pay piyasamız için çok önemli sonuçlar doğurur mu?

(Not: 2005 ten günümüze USD/TRY , Endeks , USD/TRY değişim ve Endeks Değişim ‘i günlük ve aylık verileri ile inceledim.)

İlk olarak 2005 ten günümüze günlük bazda Dolar ve Endeks Değişimlerini aldığımızda normal dağılıma uymadığını gördük. Bunun için Spearman korelasyon katsayısını kullandık.
Tabloya baktığımızda korelasyonun anlamlı bulunamadığını görmekteyiz. Yani günlük bazda dolar endeks değişim oranları istatistiki olarak anlamsızdır.

Yukarıdaki tablo endeks ve doların günlük değişimi içindi. Ancak gerçek tabloyu görmemiz açısından olaylara uzun vadede bakmamız gerekir. Şimdi bir de aylık endeks değişim ve dolar değişim grafikleri ile bunların ilişkisine göz atalım.

Yukarıdaki grafikten aralarındaki ilişkiyi net olarak anlayamasak da endeksin çoğunlukla  verdiği tepkiyi dolardan daha güçlü bir tepki olarak nitelendirebiliriz. Grafiğin sayısal özeti olarak ;

       Doların (aylık bazda ) %95 güven aralığında  % -0,0016 ila %1,3994 olarak gerçekleştiğini görüyoruz.En çok düşüş %-7,16 en  yüksek yükseliş ise %20,81 olmuş. 10 senelik periyoda baktığımızda ise aylık %0,6 yükselmiş.Ekonomik ve siyasi krizler gibi ekstrem zamanlarda oluşan yüksek volatiliteyi yani en uç noktalardaki pozitif ve ya negatif dışa düşenleri veriden atarsak USD/TRY nin aylık %0,43 arttığını görmekteyiz.

Endekse baktığımızda ise %95 güven aralığında %-0,2 ila %2,58 aralığında değiştiğini görmekteyiz. En çok düşüş -%23,12 en yüksek yükseliş ise %22,85 olmuş.10 senelik periyoda baktığımızda ise aylık %1,18 yükselmiş.Yukarıda yaptığımız gibi endekste de dışa düşenleri veriden atarsak Borsa’nın aylık %1,21 arttığını görmekteyiz.

Endeksin de Borsanın da ortalama olarak arttığını görmekteyiz. Şimdi bunların bir de aralarındaki ilişkiye bakalım.

Tabloya baktığımızda Korelasyonun %99 anlamlılık düzeyinde anlamlı olduğunu görüyoruz. Korelasyon katsayımız -0,629. Bu demektir ki aylık bazda dolar ve endeks zıt yönlerde yön buluyor. Doların yükselmesi endeksi negatif , doların düşmesi ise pozitif etkiliyor.

Şuana kadar dolar ve endeksdeki % sel değişimlerdi.Şimdi de Dolar ve Endeksin genel gidişatına bakalım.

Dolar Değişim Endeks Değişim grafiği ne kadar dolar ve endeks negatif ilişkiye sahip desede ; Dolar-Endeks grafiği aylık ve günlük zıt tepkimelere rağmen pozitif ve doğrusal bir şekilde gitmektedir. Yani dolar ve endeks el ele kol kola yükselmektedir. Grafikte de açıkça görüldüğü gibi bir trend eğrisi çizmek istesek bu eğri pozitif yönde olur. Bu ilişkiye birde korelasyon tablomuz yardımıyla bakalım.

Dolar-Endeks ilişkisi tahmin etmediğimiz gibi çıktı. Baktığımızda dolar ve endeks ne kadar kendi içlerinde zıt kutup gibi görülseler de uzun vadede dolar ve borsanın birbirine paralel gittiğini görüyoruz.Aynı zamanda aralarındaki korelasyon katsayısı %sel değişimlerde gördüğümüz katsayıdan hemen hemen %10 daha fazla. Ancak bu demek midir ki dolar arttıkça borsanın da atması gerekiyor , ileri de yine grafiklerimiz ve istatiklerimiz yardımıyla yorumlayacağız.

Kısaca özetler isek  ;

Günlük bazda baktığımızda dolar ve endeks % değişimini istatiksel olarak anlamsız bulduk

Aylık bazda baktığımızda dolar ve endeks % değişimini negatif ilişkili bulduk

Aylık bazda baktığımızda dolar ve endeks ilişkisini pozitif bulduk.

Peki  tüm bunlar ne demek?